Mali zag de voorbije weken een uitbarsting van geweld. Het Afrikaanse Al-Qaida, zo melden de nieuwsmedia. Een allegaartje van terroristen en Touareg rebellen die een eigen woestijnstaat Azawad willen stichten volgens de islamitische sharia-wetgeving. Frankrijk stuurde alvast troepen om de situatie te ‘containen’.
Dat is de situatie in een notendop. Maar de eigenlijke situatie is uiteraard veel complexer dan dat. In werkelijkheid gaat het om een geostrategisch steekspel van verschillende actoren, met elk hun eigen uiteenlopende belangen.
Toeareg en AQIM
De verschillende Toeareg-stammen leven voornamelijk in de Sahara, langsheen de gebieden van eeuwenoude karavaanroutes. Geografisch gezien bevinden ze zich in de grensgebieden van Mali, Algerije, Niger en Libië.
Sinds de val van Qadhafi in Libië en de plundering van diens wapenarsenalen hebben de Toeareg in zijn dienst zich teruggetrokken naar hun oorspronkelijke kerngebieden. Een eigen onafhankelijk gebied hebben ze niet, maar hun streven naar een eigen natie is al een halve eeuw aan de gang.
- 1958: Nog tijdens het koloniale regime van Frankrijk ontstond een eerste groep separatisten onder de naam Mouvement Populaire de l’Azawad (MPA).
- 1963: Drie jaar na de onafhankelijkheid van Mali werd een gewapende opstand van de Toeareg hardhandig onderdrukt door het nieuwe Malinese leger.
- 1988: Oprichting van de opstandsbeweging Mouvement Populaire de Libération de l’Azawad (MPLA).
- 1990: Een eerste opstand van de MPLA leidde tot de Akkoorden van Tamanrasset.1Tamanrasset.net, Les accords de Tamanrasset, 5 maart 2007.
- 1992: De regio kreeg meer autonomie na een Nationaal Pact.2Theodore Togo (Caritas), The Rebellion In The North Of Mali (PDF), 2002, pp. 232-235.
- 2006: Een nieuwe opstand werd bezegeld met de Akkoorden van Algiers.3Le Monde, Dans le nord du Mali, les Touaregs du MNLA lancent un nouveau défi armé à l’Etat, 25 januari 2012.
- 2012: Na een staatsgreep in Mali profiteerden de rebellen van een verzwakt leger om terrein te winnen. Tegelijkertijd ontstond er een interne strijd tussen de MPLA en hun (tijdelijke) bondgenoten van AQIM.
AQIM is de afkorting voor: Al-Qaida in de Islamitische Maghreb. Conflicten tussen natiestaten worden in de 21ste eeuw steeds zeldzamer. Dit paradigma is de voorbije decennia verschoven naar losse, grensoverschrijdende netwerken. Kijk bijvoorbeeld naar de lokale cellen van Al-Qaida, de vele facties rondom de grote meren in Afrika, links-revolutionaire guérillas in Latijns-Amerika.
Deze visualisering door Le Monde maakt de situatie meteen duidelijk.4Le Monde, La carte du Mali décryptée en 5 minutes, 18 januari 2013.
Zo’n networked force is veel moeilijker te verslaan. Het vergt ook een andere aanpak dan het bombarderen van legerbasissen. Een cache van wapens onder een moskee of naast een ziekenhuis kan je niet zomaar uitschakelen zonder verstrekkende gevolgen voor de publieke opinie. Dergelijke tegenstanders weten dat en maken er ook handig gebruik van.
Oud vs. Nieuw ‘Empire’
Stilaan zie je dat internationale respons zich ook aanpast aan dit soort acties. Binnen het conflict in Mali trad Frankrijk, als ex-koloniale macht, zeer snel op. Hun militair-technologische voorsprong maakte een snelle ingreep mogelijk die de ‘grote doelwitten’ vrij effectief wist uit te schakelen.
Daarnaast organiseerden Mali’s buurlanden zich vrij snel in een coalitie, met de bedoeling grondtroepen te leveren. Soldaten uit de buurlanden kunnen effectiever omgaan met lokale gewoonten en gebruiken dan Westerse troepen met een koloniale geschiedenis. Die oefening zagen we reeds voordien met Australiërs in Oost-Timor en Amerikanen in Afghanistan en Irak.
Naast effectiviteit lijkt het me ook hoog tijd dat Afrikaanse staten zich meer inzetten om vrede en stabiliteit in hun eigen regio te garanderen.5Nuance: een tegenvoorbeeld is de interventie van Saudi Arabië in de burgeropstand in het naburige Bahrein. Bij een grensoverschrijdend conflict als dit is het niet meer dan logisch de buurlanden te betrekken. Eenzelfde proces van integratie zie je eveneens in het hele concept van de Afrikaanse Unie.
Laat ons hopen de toekomst meer van dergelijke geïntegreerde oplossingen krijgt.