Things fall apart; the cen­tre can­not hold; Mere anar­chy is loosed upon the world. […] The best lack all con­vic­tion, while the worst are full of pas­sion­ate inten­si­ty.

William But­ler Yeats (1865–1939)

Vri­jdagocht­end. Ik wan­del de trap af en haal onze dagelijkse krant uit de brieven­bus. Sleu­tel in het slot, deurt­je open, krant eruit, deurt­je toe, sleu­tel eraf.

De voorpagina’s kopt de re-entry van Bashar al-Assad en exit van Aster Nzey­i­mana. Maar mijn oog valt vooral op een car­toon in de link­er­bene­den­hoek.

→ Ineens naar de grafiek
→ Nie neuten, wel oplossen
Hoe verover je het alsmaar krimpend centrum?
“Hoe verover je het als­maar krimpend cen­trum?
Dé vraag op con­gressen Groen, Open Vld en N‑VA”

Inhoud­stafel:

1. “Het alsmaar krimpende centrum”

In hun artikel voor De Mor­gen omschri­jven jour­nal­ist Stavros Kele­pouris en colum­nist Jeroen Van Horen­beek de aanslepende poli­tieke malaise in Bel­gië. Hun hamvraag is: “Hoe verover je het als­maar krimpende cen­trum?”

Alweer een nieuwe, veron­trustende golf van wantrouwen waart rond in de Bel­gis­che poli­tiek. Een nieuwe peil­ing laat zien dat er een groeiend wantrouwen is in de heersende poli­tiek, wat zich ver­taalt in:

  1. veel afhak­ende kiez­ers, en
  2. de (her)opkomst van extremen: Vlaams Belang en PVDA.

Met “extremen” bedoe­len we hier de uitein­den van het poli­tieke spec­trum, zow­el links als rechts. 1Tussen­werpsel: een seman­tis­che storm over de enge of brede beteke­nis van “extreem” is hier niet aan de orde. Zo’n storm in een glas water over wat in essen­tie om label­ing is meer iets voor spin­doc­tors. Die kelk laat ik graag aan mij voor­bij gaan. De opkomst van die extreme par­ti­jen heeft een stri­jd aange­wakkerd om het maatschap­pelijk mid­den­veld.

In het immer veran­derende land­schap van de Bel­gis­che poli­tiek bevin­den deze o.a. drie cen­trale par­ti­jen zich op de rand van een zenuwinzink­ing veran­der­ing. Ze zijn op zoek naar hun eigen rel­e­vantie te mid­den van een krimpend poli­tieke cen­trum. Groen klampt zich vast aan haar bek­ende principes, ter­wi­jl Open Vld het lib­er­al­isme probeert te herdefiniëren en de N‑VA streeft naar het her­stellen van de band met haar achter­ban. Om nog maar te zwi­j­gen van het lot van CD&V.

Dit week­end belooft de voor­bode te zijn van de naderende storm van een harde verkiez­ingscam­pagne, reflecterend op de bredere exis­ten­tiële stri­jd die inher­ent is aan de democ­ra­tis­che poli­tiek. De voor­noemde drie poli­tieke par­ti­jen – Groen, Open Vld en N‑VA – komen bijeen voor par­ti­j­con­gressen, in wat wordt gezien als de start van een verkiez­ingscam­pagne. Daar­bij zullen meerdere par­ti­jen stri­j­den om een krimpend cen­trum.

Daarom zal dit week­end naar alle waarschi­jn­lijkheid een voor­proe­f­je zijn van wat komen zal.

  • Groen, die onlangs is getrof­fen door meerdere promi­nente leden die hun vertrek uit het par­lement aankondig­den, en negatieve pers ron­dom de vicepremier Petra De Sut­ter, heeft drin­gend een opkikker nodig. Het con­gres zal zich richt­en op het ver­sterken van hun bek­ende stand­pun­ten ron­dom duurzame energi­etran­si­tie, kwaliteitsvolle zorg, meer natu­ur en fietspaden, en humanere omgang met vluchtelin­gen.
  • Open Vld, die in de peilin­gen rond de 10-pro­cent­grens schom­melt en onlangs een slecht rap­port kreeg van Het Laat­ste Nieuws, heeft ook behoefte aan een boost. De par­ti­jvoorzit­ter, Egbert Lachaert, pre­sen­teerde onlangs een groot inhoudelijk pam­flet dat het lib­er­al­isme in Vlaan­deren een nieuwe invulling moet geven.
  • N‑VA, ondanks het feit dat het relatief sta­biel bli­jft als de groot­ste van alle Vlaamse bestu­urspar­ti­jen, heeft ook zor­gen. Het kan niet langer claimen de mark­tlei­der te zijn in Vlaan­deren, een plek die nu wordt ingenomen door Vlaams Belang. Het con­gres zal zich richt­en op 100 con­crete ideeën en cam­pag­nepun­ten om de band met hun achter­ban te her­stellen.

In het oog van de storm vin­den we de stri­jd om rel­e­vantie. De poli­tieke are­na is niet voor zwakke zenuwen.

2. Vlaamse verkiezingen

De laat­ste regionale verkiezin­gen in Vlaan­deren von­den plaats op 26 mei 2019, samen met de Europese par­lementsverkiezin­gen en fed­erale par­lementsverkiezin­gen. Het Vlaams Par­lement is ver­ant­wo­ordelijk voor een breed scala aan zak­en die spec­i­fiek betrekking hebben op de Vlaamse Gemeen­schap en het Vlaamse Gewest, zoals onder­wi­js, cul­tu­ur, welz­i­jn en economisch beleid.

De uit­slag van deze verkiezin­gen gaf een veran­derend poli­tiek land­schap weer. De N‑VA (Nieuw-Vlaamse Alliantie) bleef de groot­ste par­tij, maar ver­loor zetels ten opzichte van de vorige verkiezin­gen in 2014. Het Vlaams Belang, een extreem­rechtse par­tij, maak­te een sig­nif­i­cante winst en werd de tweede par­tij van Vlaan­deren. Ook de groene par­tij Groen kende een lichte groei. De tra­di­tionele par­ti­jen zoals de CD&V (Chris­ten-Democ­ra­tisch en Vlaams), Open Vld (Open Vlaamse Lib­eralen & Democ­ra­t­en), en sp.a (Social­is­tis­che Par­tij Anders), die sinds 2021 Vooruit heet, zagen hun aan­deel afne­men.

Deze uit­sla­gen ver­sterk­ten de trends van de afgelopen jaren van polar­isatie, met groei voor de par­ti­jen aan de uitein­den van het poli­tieke spec­trum, en een afname van de ste­un voor de tra­di­tionele cen­trum­rechtse en cen­trum­linkse par­ti­jen.

In mei 2019, na de laat­ste grote verkiez­ingsronde, was ik geïn­ter­esseerd in de lange-ter­mi­jn trends in Vlaamse verkiez­ingsre­sul­tat­en. Op basis van eerdere uit­sla­gen met het aan­tal stem­men op Vlaams en Nation­aal niveau maak­te ik een een­voudi­ge spread­sheet die terug­gaat tot 1968.

  • Sinds 1968 veran­der­den alle par­ti­jen één of meer­maals van naam. Maar door ze te map­pen op ide­olo­gie in plaats van naam kun je alsnog een inzicht in de lange-ter­mi­jn trends creëren.
  • De bron­da­ta is het aan­tal uit­ge­brachte stem­men voor de Vlaamse par­ti­jen. Een­voudig te vin­den. En een­voudig te vergelijken, los van de groeiende Vlaamse bevolk­ing, want ik gebruik­te per­cent­ages.
  • Voor de peri­ode na 2019 gebruik ik data uit poli­tieke peilin­gen als aan­vulling voor het gebrek aan een nieuwe “moed­er aller verkiezin­gen.” 2Hopelijk geni­et je van uw pen­sioen, Mar­tine Tanghe.

Voe­gen we de laat­ste peil­ing van De Stem­ming toe aan deze spread­sheet, dan kri­jg je het vol­gende resul­taat. 3Bron: Verkiez­ingsre­sul­tat­en en peilin­gen in Bel­gië, 1968–2023. Data: Kamer van Volksverte­gen­wo­ordi­gers.

Het Vlaamse politieke landschap
Het Vlaamse poli­tieke land­schap

Voor alle duidelijkheid zal ik even de gren­zen afli­j­nen van links (L), het cen­trum ©, en rechts ®. Daaruit blijkt duidelijk dat de grote ver­schuiv­ing sinds 1968 vooral te vin­den is in het krimpen van de cen­trumpar­ti­jen. CD&V is een schaduw van haar vroegere zelf. Open Vld flirt al enkele jaren met de grens van 10-pro­cent­grens.

Grenzen van het Vlaamse politieke landschap
Gren­zen van het Vlaamse poli­tieke land­schap

En om het nóg duidelijk­er te tonen, een geanimeerd ver­sie. 4Noem het een gifke of gif­je, maakt niet uit.

Animatie van de grenzen van het Vlaamse politieke landschap
Ani­matie van de gren­zen van het Vlaamse poli­tieke land­schap

Het is belan­grijk op te merken dat poli­tieke trends kun­nen veran­deren tussen verkiezin­gen, en de uitkomst van toekom­stige verkiezin­gen zal wor­den beïn­vloed door een ver­schei­den­heid aan fac­toren, waaron­der het huidi­ge poli­tieke kli­maat, de spec­i­fieke kan­di­dat­en en de belan­grijk­ste thema’s van het moment.

3.1. Waarom krimpt het centrum?

De krimp van het poli­tieke cen­trum in Vlaan­deren, net als in veel andere West-Europese regio’s, kan wor­den toegeschreven aan meerdere fac­toren.

  1. Poli­tieke polar­isatie: De polar­isatie in het poli­tieke land­schap is toegenomen, met par­ti­jen die zich steeds meer op extremere stand­pun­ten posi­tioneren. Dit kan ertoe lei­den dat gematigde of cen­trumpar­ti­jen wor­den wegge­drukt.
  2. Ontevre­den­heid en wantrouwen: Er is een groeiende ontevre­den­heid en wantrouwen ten aanzien van tra­di­tionele poli­tieke par­ti­jen en instellin­gen. Dit heeft geleid tot een toe­name van de ste­un voor pop­ulis­tis­che par­ti­jen aan zow­el de link­er- als de rechterkant van het poli­tieke spec­trum, ten koste van de cen­trumpar­ti­jen.
  3. Iden­titeit­spoli­tiek: Vraagstukken rond iden­titeit, zoals immi­gratie en nationale iden­titeit, spe­len een steeds grotere rol in het poli­tieke debat. Dit kan de ste­un voor cen­trumpar­ti­jen onder­mi­j­nen, vooral als deze par­ti­jen wor­den gezien als onvol­doende reac­tief op deze the­ma’s.
  4. Economis­che fac­toren: Veran­derin­gen in de economie, zoals de gevol­gen van glob­alis­er­ing en tech­nol­o­gis­che veran­der­ing, hebben bijge­dra­gen aan economis­che ongelijkheid en onzek­er­heid. Dit kan lei­den tot ste­un voor par­ti­jen aan de uitein­den van het poli­tieke spec­trum, die rad­i­cale veran­derin­gen beloven.
  5. Veran­derin­gen in het par­ti­j­land­schap: De opkomst van nieuwe par­ti­jen, zoals de N‑VA en Vlaams Belang, heeft bijge­dra­gen aan de ver­schuivin­gen in het poli­tieke land­schap en de krimp van het cen­trum.

Het is belan­grijk op te merken dat deze fac­toren elka­ar kun­nen ver­sterken en dat ze niet los van elka­ar kun­nen wor­den gezien. Het krimpen van het poli­tieke cen­trum is een com­plex pro­ces met meerdere onder­ling ver­bon­den oorza­k­en.

Het antwo­ord op de vraag waarom linkse par­ti­jen stand­houden is vol­gens mij te vin­den in een hard­ere houd­ing. Het schoolvoor­beeld daar­van is de Groen-Linkse par­tij (Deens: Social­is­tisk Folkepar­ti) van Mette Fred­erik­sen in Den­e­marken.

De term “flinks”, een samen­trekking van “flink” (wat in het Ned­er­lands ‘hard’ of ‘ste­vig’ betekent) en “links”, wordt door­gaans gebruikt om een poli­tieke stro­ming te beschri­jven die tra­di­tionele linkse economis­che stand­pun­ten com­bi­neert met een meer hard­line houd­ing op het gebied van thema’s zoals immi­gratie, crim­i­naliteit en vei­ligheid.

Flinks-pop­ulisme ver­schilt van tra­di­tion­eel links in de zin dat het soms een stren­gere houd­ing ten opzichte van bepaalde sociale thema’s aan­neemt. Ter­wi­jl tra­di­tion­eel links zich over het alge­meen richt op thema’s als sociale recht­vaardigheid, gelijkheid, werkne­mer­srecht­en en milieubescherming, kan flinks-pop­ulisme een strenger stand­punt innemen op het gebied van wet­shand­hav­ing, nationale vei­ligheid en immi­gratiebeleid.

Deze houd­ing kan soms wor­den gezien als een reac­tie op de per­cep­tie dat tra­di­tion­eel links te toegeeflijk of naïef is in deze the­ma’s. Flinks-pop­ulis­tis­che par­ti­jen kun­nen proberen kiez­ers aan te trekken die economisch pro­gressief zijn, maar die zich zor­gen mak­en over thema’s zoals nationale vei­ligheid of cul­turele veran­der­ing.

4. Gluren bij de buren

Bel­gië grenst aan vier lan­den: Ned­er­land, Duit­s­land, Lux­em­burg en Frankrijk. Over het alge­meen hebben we in deze buur­lan­den van Bel­gië de trend gezien dat tra­di­tionele par­ti­jen ter­rein ver­liezen, ter­wi­jl groene en pop­ulis­tis­che par­ti­jen ter­rein win­nen. Deze trends zijn echter niet uni­form en var­iëren afhanke­lijk van het spec­i­fieke poli­tieke kli­maat en de prob­le­men van elk land.

  • In Ned­er­land hebben de verkiezin­gen van 2021 de dom­i­nantie van de lib­erale par­tij VVD, geleid door pre­mier Mark Rutte, beves­tigd. Tegelijk­er­ti­jd is er een ver­splin­ter­ing van het poli­tieke land­schap, met veel kleine par­ti­jen die zetels in de Tweede Kamer win­nen. Groen­Links en de PvdA (Par­tij van de Arbeid) zijn promi­nente linkse par­ti­jen, maar ze hebben niet de omvang of invloed die ze in het verleden had­den.
  • Duit­s­land heeft in sep­tem­ber 2021 een cru­ciale verkiez­ing gehad na het tijd­perk van bond­skanse­li­er Angela Merkel. De soci­aalde­moc­ra­tis­che SPD won nipt van Merkel’s con­ser­vatieve CDU/CSU. De groene par­tij Die Grü­nen had een belan­grijke rol in deze verkiezin­gen en heeft aanzien­lijke winst geboekt.
  • In Frankrijk is er een sterke polar­isatie tussen de cen­tris­tis­che par­tij La République En Marche van pres­i­dent Emmanuel Macron en de extreem­rechtse par­tij Rassem­ble­ment Nation­al (voorheen bek­end als Front Nation­al) onder lei­d­ing van Marine Le Pen. Tra­di­tion­eel linkse par­ti­jen zoals de Par­ti Social­iste en La France Insoumise hebben moeite om hun voet aan de grond te kri­j­gen.
  • In Lux­em­burg heeft de coal­i­tie van de Democ­ra­tis­che Par­tij, de Lux­em­burgse Social­is­tis­che Arbei­der­spar­tij en De Groe­nen de macht behouden na de verkiezin­gen van 2018, waar­bij pre­mier Xavier Bet­tel werd herkozen.

De poli­tieke trends in deze lan­den var­iëren, maar er zijn enkele algemene patro­nen te herken­nen.

5. “Het leven is net als voetbal”

Het lev­en is net als voet­bal. Soms schi­et je raak, soms mis, maar als je mis schi­et, betekent dat niet dat je een slecht mens bent.

Mar­co Van Bas­ten (°1964)

Poli­tieke com­men­ta­toren zijn vaak een grote fan van metaforen. Hun meestge­bruik­te metafoor is vaak het voet­bal. Uit men­tale lui­heid zal ik diezelfde metaforische truc hanteren.

In het poli­tieke voet­bal­spel is de bal het maatschap­pelijke the­ma, het hete hangi­jz­er dat door alle spel­ers op het veld wordt begeerd. De twee ploe­gen, links en rechts, stri­j­den om het bez­it van deze bal en om de con­t­role over het mid­den­veld, dat hier het poli­tieke cen­trum sym­bol­iseert.

De train­ers van deze teams, het poli­tieke par­ti­jbestu­ur, hebben de taak om hun spel­ers te posi­tioneren. Zij bepalen de strate­gie en kiezen zorgvuldig welke spel­ers het veld op gaan. Zij moeten reken­ing houden met de sterk­tes en zwak­tes van hun spel­ers, net zoals poli­tieke par­ti­jen hun kan­di­dat­en selecteren op basis van hun exper­tise, pop­u­lar­iteit en de behoeften van de kiez­er (of eerder de eigen achter­ban).

In de drang om te domineren, door het domineren van het mid­den­veld, ver­geten de spel­ers soms om te scoren, d.w.z. om de bal – het maatschap­pelijk the­ma – in het doel te kri­j­gen en zo poli­tieke pun­ten te scoren. Ze zijn zo gefo­cust op het veld dat ze de bal uit het oog ver­liezen, waar­door ze het bredere maatschap­pelijke per­spec­tief ver­geten. Ze stri­j­den om het mid­den­veld, maar lat­en soms de bal liggen. Ook onze “sport­com­men­ta­toren” Kele­pouris en Van Horen­beek focussen in hun artikel ver­keerdelijk op hoe de par­ti­jen het speelveld moeten verov­eren, maar min­der op hoe de bal in de goal moet.

En dan zijn er de ‘own goals’. Soms, in een poging om de bal weg te houden van hun tegen­stander, schi­eten ze hem juist in hun eigen net. In de poli­tiek betekent dit een belei­ds­besliss­ing of een uit­spraak die averechts werkt, die hun eigen par­tij schaadt in plaats van helpt. Een pijn­lijk moment, maar een dat iedereen zich zal herin­neren. Net als in het voet­bal zijn het deze momenten die vaak het ver­schil mak­en in het spel.

5.1. Hoezo een ‘own goal’?

Een voor­beeld van een poli­tieke ‘own goal’ in de Bel­gis­che poli­tiek was het beruchte inci­dent rond de F‑16 gevechtsvlieg­tu­igen in 2018. Toen­ma­lig min­is­ter van Defen­sie Steven Van­deput (N‑VA) en zijn par­tij kwa­men onder vuur te liggen toen bleek dat er belan­grijke infor­matie was achterge­houden over de mogelijke lev­ens­du­urver­leng­ing van de Bel­gis­che F‑16’s. De opposi­tie beschuldigde de min­is­ter en zijn kabi­net ervan dat ze deze infor­matie bewust had­den achterge­houden om de aankoop van nieuwe gevechtsvlieg­tu­igen te recht­vaardi­gen.

Deze kwest­ie veroorza­ak­te aanzien­lijke poli­tieke schade voor de N‑VA en min­is­ter Van­deput, en kan wor­den gezien als een ‘own goal’. Het was een sit­u­atie waarin de poging om een poli­tiek doel te bereiken (de aankoop van nieuwe vlieg­tu­igen) uitein­delijk lei­d­de tot rep­u­tati­eschade en ver­lies van vertrouwen.

5.2 Eén voorbeeld is geen voorbeeld

Voor Open VLD kan een voor­beeld van een ‘own goal’ gevon­den wor­den in de regerings­deel­name van de par­tij in de regering-De Croo (okto­ber 2020- heden). Hoewel de par­tij zich posi­tion­eerde als een lib­erale en economisch rechtse par­tij, werd ze door haar deel­name aan een regering met voor­namelijk linkse par­ti­jen door som­mige kiez­ers gezien als ontrouw aan haar lib­erale principes. Dit veroorza­ak­te enige interne verdeeld­heid en ver­war­ring onder kiez­ers over de ware posi­tie van de par­tij, wat kan wor­den beschouwd als een poli­tieke ‘own goal’.

Een voor­beeld van een poli­tieke ‘own goal’ voor CD&V vond plaats in 2016, toen toen­ma­lig min­is­ter van Justi­tie Koen Geens ver­ant­wo­ordelijk was voor het departe­ment tij­dens de ter­ror­is­tis­che aansla­gen in Brus­sel. In de nasleep van de aansla­gen kreeg het min­is­terie van Justi­tie kri­tiek te ver­duren over de gebrekkige infor­matie-uitwissel­ing en de gebrekkige opvol­ging van poten­tieel gevaar­lijke indi­viduen. Dit inci­dent lei­d­de tot een ver­lies van vertrouwen in de par­tij en in het bij­zon­der in de capaciteit­en van Geens als min­is­ter van Justi­tie.

6. Richting tweepartijenstelsel?

Is het poli­tieke cen­trum in Vlaan­deren dan ten doo­dde opgeschreven? Niet per se.

In tegen­stelling tot de titel van dit artikel, kan het poli­tieke cen­trum zek­er bli­jven bestaan. Alleen niet in haar huidi­ge vorm. Extrapoleer mijn grafiek enkele verkiez­ingsron­des in de toekomst, en het cen­trum is hele­maal geab­sorbeerd door de extremen.

Hoewel het waar is dat het cen­trum onder druk staat door de groei van par­ti­jen aan de uiter­sten van het poli­tieke spec­trum, betekent dit niet dat er geen ruimte meer is voor gematigde, cen­tris­tis­che poli­tiek. 5Of het de huidi­ge cen­trumpar­ti­jen zullen zijn die deze man­tel opne­men, dat is nog een open vraagstuk. Miss­chien is Vlaan­deren klaar voor een nieuwe cen­trumpar­tij?

Het cen­trum heeft het poten­tieel om een verbindende kracht te zijn tussen de polaris­erende uitein­den van het poli­tieke spec­trum. Par­ti­jen in het cen­trum kun­nen het even­wicht bewaren tussen pro­gressieve en con­ser­vatieve waar­den en belei­ds­doe­len. Ze kun­nen een brug slaan tussen ver­schil­lende sociale groepen en belan­gen en bij­dra­gen aan het bereiken van con­sen­sus en com­pro­mis, wat essen­tieel is voor het func­tioneren van een democ­ra­tie.

Nuance 1. Het belan­grijk om te erken­nen dat poli­tieke trends cyclisch zijn en kun­nen veran­deren. Hoewel het poli­tieke land­schap in Vlaan­deren op dit moment sterk gepo­lariseerd is, kan dit in de toekomst veran­deren, afhanke­lijk van een ver­schei­den­heid aan fac­toren, zoals economis­che omstandighe­den, maatschap­pelijke ontwik­kelin­gen en wereld­wi­jde gebeurtenis­sen.

Nuance 2. Daar­naast is het ook belan­grijk dat cen­trum par­ti­jen zich bli­jven aan­passen en evolueren om rel­e­vant te bli­jven. Dit kan beteke­nen dat ze nieuwe manieren moeten vin­den om zich te verbinden met kiez­ers, hun belei­d­sposi­ties moeten bijw­erken om te reflecteren op veran­derende sociale en economis­che realiteit­en, en oprechte inspan­nin­gen moeten lev­eren om te luis­teren naar en te rea­geren op de zor­gen en aspi­raties van de burg­ers.

6.1. Redding van het centrum?

Kla­gen zon­der een oploss­ing te bieden is nut­teloos. Daar doe ik niet aan mee. Daarom een poging om alsnog te definiëren rond welke thema’s een sterk cen­trum zich kan posi­tioneren en heruitvin­den.

Hier zijn 10 mogelijke pun­ten voor in het pro­gram­ma van een (nieuwe) poli­tieke cen­trumpar­tij. De pun­ten zijn uniek, en mak­en nog geen deel uit van het pro­gram­ma van een een­der welke andere poli­tieke par­tij.

  1. Lokale empow­er­ment: Meer besliss­ings­macht over­dra­gen aan lokale besturen, zodat zij hun unieke behoeften en uitdagin­gen effec­tief kun­nen aan­pakken.
  2. Tech­nol­o­gis­che ethiek: Regel­gev­ing en ethis­che richtli­j­nen opstellen om opkomende tech­nolo­gieën zoals kun­st­matige intel­li­gen­tie, biotech­nolo­gie en gegeven­spri­va­cy te rege­len.
  3. Duurzame land­bouw: Bevorder duurzame land­bouw­prak­tijken, biol­o­gis­che land­bouw en ste­un lokale boeren om voed­selzek­er­heid en milieube­heer te garan­deren. Ecolo­gie is niet alleen een links the­ma. Natu­ur ‘con­serveren’ is ook een con­ser­vatief the­ma. Zon­der leef­baar leefm­i­lieu gaat het land dood. Zon­der boeren die eten mak­en gaat het land ook dood.
  4. Actief burg­er­schap: Het aan­moedi­gen van burg­erzin, vri­jwilliger­swerk en maatschap­pelijke par­tic­i­patie om de sociale cohe­sie en democ­ra­tis­che waar­den te ver­sterken. 6Dit gaat dus regel­recht in tegen het afschaf­fen van de opkom­st­plicht; een afschaffing die vooral diende om Vlaams Belang een eventuele hak te zetten.
  5. Bal­ans tussen werk en privéleven: Pleit voor beleid dat flex­i­bele werkregelin­gen, oud­er­schapsverlof en het welz­i­jn van werkne­mers bevordert om een gezon­der even­wicht tussen werk en privéleven te bereiken. Daarmee kri­jgt de bevolk­ing een kans om zow­el kinder­zorg als man­tel­zorg te ver­beteren.
  6. Plat­te­land­son­twik­kel­ing: Alom­vat­tende strate­gieën imple­menteren om plat­te­lands­ge­bieden nieuw lev­en in te blazen en te ontwikke­len, en zor­gen voor gelijke toe­gang tot infra­struc­tu­ur, gezond­hei­d­szorg en onder­wi­js. 7Uit deze bron putte Car­o­line van der Plas in Ned­er­land voor de over­win­ning van BBB (Boer­Burg­er­Be­weg­ing) tij­dens de Provin­ciale Staten­verkiezin­gen van 15 maart 2023. Over exact 14 dagen, tij­dens de Eerste Kamerverkiezin­gen van 30 mei 2023, zullen we zien of ze deze over­win­ning kan her­halen.
  7. Empirisch onder­bouwd beleid: Pri­or­iteit geven aan empirisch onder­bouwde besluitvorm­ing en vertrouwen op degelijk onder­zoek en inbreng van deskundi­gen om beleid en wet­gev­ing vorm te geven. Ja, het zal even pijn doen om die poli­tieke benoemin­gen te ver­liezen. Ja, dat had lang gele­den al moeten gebeuren.
  8. Cre­atieve economie: Het Vlaamse beleid maakt graag een stok­paard­je van inno­vatie. Die inno­vatie komt van cre­atieve mensen. Daarom dus moet je de groei van de cre­atieve indus­trieën bevorderen door kun­ste­naars, cul­turele ini­ti­atieven en onderne­mer­schap bin­nen de cre­atieve sec­tor te onder­s­te­unen.
  9. Duurza­am ver­vo­er: Milieu­vrien­delijke ver­vo­er­sop­ties bevorderen, zoals beter open­baar ver­vo­er, fietsin­fra­struc­tu­ur en elek­trische mobiliteit.
  10. Inter­re­ligieuze dialoog: Stim­uleer de dialoog en het begrip tussen ver­schil­lende religieuze gemeen­schap­pen en bevorder religieuze tol­er­antie en sociale har­monie.

7. Conclusie

De poli­tieke are­na in Vlaan­deren, net als in vele andere delen van de wereld, is dynamisch en vol veran­derin­gen. Het poli­tieke cen­trum is miss­chien wel aan het krimpen, maar het is zek­er niet ten dode opgeschreven. Poli­tieke par­ti­jen, ongeacht hun plaats in het spec­trum, moeten echter wel bli­jven evolueren en zich aan­passen aan de nieuwe realiteit­en en uitdagin­gen van onze samen­lev­ing.

In deze con­text kan de focus op de pun­ten die we eerder hebben bespro­ken — van lokale empow­er­ment tot inter­re­ligieuze dialoog — helpen om het poli­tieke land­schap te ver­beteren. Het cen­trum, net als alle andere poli­tieke stro­min­gen, moet zich inzetten voor deze doe­len om een rel­e­vante en effec­tieve kracht te bli­jven in onze mod­erne, snel veran­derende wereld.

Uitein­delijk, in tegen­stelling tot een voet­bal­wed­stri­jd, is het belan­grijk­ste niet wie de meeste pun­ten sco­orde, maar hoe het spel wordt gespeeld. In de poli­tiek gaat het erom de belan­gen van de burg­ers te dienen, hun lev­en te ver­beteren en een duurzame toekomst voor iedereen te waar­bor­gen. Lat­en we hopen dat alle spel­ers op het veld deze les in gedacht­en houden.

8. Discussie

Pro­fi­ci­at als je hele­maal tot hier hebt gelezen. Ben je het eens of (meer waarschi­jn­lijk) oneens met deze pun­ten? Dan kan je hier deel­ne­men aan een beschaafde dis­cussie op Twit­ter, het poli­tieke dis­cussieplat­form bij uit­stek. Hou alsje­blieft wel uw manieren, want het is van­daag Moed­erdag, en ge wilt uw mama niet affron­teren.

Gepubliceerd door Stijn Vogels

Natural born probleemoplosser met een oog voor usability, design, trends en details. Professioneel bezig met letterwoorden als SEO, SEA, SMO, DIY en CYA.