Volgens Walter Zinzen, de voormalige journalist bij de openbare omroep VRT, is de particratie in België is inderdaad te ver doorgeschoten. Ik kan niet anders dan het met hem eens zijn. Terwijl hij zich jarenlang een eenzame roepende in de woestijn voelde, ben ik opgelucht te zien dat de discussie nu breder wordt gevoerd.

Particratie

Zinzen heeft het in zijn artikel over de groeiende macht van partijvoorzitters, die de verkiezingslijsten bepalen, de regeringsonderhandelingen voeren en de ministers benoemen. 1Walter Zinzen, De partijfinanciering halveren? Er zijn radicalere remedies nodig, in: De Morgen, 5 juni 2023, p. 12. Deze macht, aldus Zinzen, ondermijnt de essentie van onze democratie en vereist radicale remedies.

De voorzitters vergiftigen het democratisch proces al van bij het begin.

  • Zij zijn het die bepalen wie wel en wie niet op de verkiezingslijsten mag staan.
  • Zij zijn het die de regeringsonderhandelingen voeren.
  • Zij zijn het die de ministers benoemen, die dan op hun beurt een kabinet met partijgetrouwen samenstellen.
  • Zij zijn het die de ministers zeggen wat ze wel en niet mogen doen.
Walter Zinzen

Hoewel ik de bezorgdheid over de rol van partijvoorzitters deel, moet ik ook benadrukken dat dit maar één aspect is van een bredere uitdaging. Ons politieke systeem kampt met meer problemen, en deze moeten worden aangepakt als we echt vooruitgang willen boeken. En de rechtvaardigheid van ons juridische systeem is daar één van.

Het is niet alleen de particratie die moet worden aangepakt, maar ook de rechtvaardigheid van ons juridische systeem. Hoewel het idee om de financiering van politieke partijen te halveren en te herverdelen interessant is, vraag ik me af of dit de particratie zal doen verdwijnen.

Bovendien moeten we ook rekening houden met mijn eerdere bezorgdheid over het krimpende politieke centrum in België. Het politieke spectrum is inderdaad gepolariseerd en het is hoog tijd dat we bruggen bouwen tussen de verschillende politieke partijen. In mijn vorige artikel heb ik al voorgesteld om meer nadruk te leggen op consensusvorming en samenwerking in de politiek.

Oplossingen

Ik steun Zinzen’s oproep om de grondwet na te leven en de benoeming van ministers terug te brengen naar de enige verkozen institutie die we hebben, het parlement. Dit zou een stap in de juiste richting kunnen zijn om de macht van de partijvoorzitters in te perken. Tegelijkertijd moeten we ons inzetten voor een meer participatieve democratie, waarin burgers een actievere rol spelen in het besluitvormingsproces. Dat is nog geen directe democratie, maar wel een stap in de goede richting.

De hele politieke klasse en alle media, reguliere en sociale, zouden zich moeten verzetten tegen de putsch van de voorzitters om zelf ministers te benoemen. De grondwet kent geen partijen, laat staan voorzitters. Het wordt de hoogste tijd dat de grondwet weer wordt nageleefd. Die schrijft voor dat de koning de ministers van de federale regering benoemt. Dat is niet meer van deze tijd, dat is zo. Verander dan dat artikel en leg de macht van de benoemingen waar ze hoort: bij het parlement, de enige verkozen institutie die we hebben. […]

De kabinetten moeten worden afgeschaft, evenals de consultancypraktijken. […] dat cabinetards geen enkele democratische legitimatie hebben. Ministers moeten regeren met hun administratie, maar die administratie moet wel gedepolitiseerd worden. Nu zitten er veel te veel ex-cabinetards op leidende posten, zowel op federaal als op regionaal niveau.

Walter Zinzen

Zinzen benadrukt ook terecht het gebrek aan democratische legitimiteit van de ‘cabinetards’, de partijgetrouwe leden van de ministeriële kabinetten. Het is onaanvaardbaar dat deze functies worden bekleed door personen zonder directe democratische legitimatie. Ministers moeten inderdaad met hun administratie regeren, en die administratie moet gedepolitiseerd worden.

In zijn slotwoord roept Zinzen op tot “gelijkgestemden om elkaar te vinden”, een oproep die, hoewel enigszins onduidelijk, zeker resonantie vindt. We moeten ons allemaal inzetten voor een sterker, eerlijker en efficiënter democratisch systeem.

De uitdagingen zijn aanzienlijk, maar zoals Zinzen suggereert, kunnen ze worden overwonnen met vastberadenheid, geduld en een gedeelde visie op een betere toekomst voor onze burgers. Daarom moeten we de noodzakelijke hervormingen aanbrengen om van ons land een goed bestuurd en voor iedereen welvarend land te maken.

Laten we beginnen met het herstel van onze democratie, het bevorderen van het welzijn van onze burgers, het bouwen van bruggen tussen onze verdeelde politieke partijen en het garanderen van een rechtvaardig juridisch systeem. Alleen dan kunnen we hopen op een toekomst waarin het wantrouwen van de burger tegenover de politiek wegebt. Dit zal zeker een werk van lange adem zijn, maar het is een taak die we niet langer kunnen uitstellen.

Gepubliceerd door Stijn Vogels

Sinds 2003 analyseert Stijn Vogels wereldgebeurtenissen. Met een geschiedenisdiploma van de Universiteit van Gent worden zijn inzichten gepubliceerd op zijn blog, Aardling. Stijn heeft ook een wereldwijde schrijversgemeenschap opgezet gericht op internationale betrekkingen. Gekend voor “connecting the dots” tussen technologie en politiek, streeft hij ernaar door middel van zijn doordachte analyses een waardevol perspectief te bieden op onze snel veranderende wereld.