Koerdistan is een regio in Turkije die al tientallen jaren dingt naar zelfbestuur, een soort politieke Sisyphus die telkens weer een referendum tegen de berg oprolt, om vervolgens te ontdekken dat internationale politiek vooral bestaat uit stenen die terug naar beneden donderen. Toch lijkt de regio een stap dichter bij onafhankelijkheid te staan, zo las ik vandaag in De Standaard. 1Nath, Iraakse Koerden gaan voor onafhankelijkheid, in: De Standaard, 9 juni 2017, p. 17.
Peshmerga, olie en de vraag: wanneer is het eindelijk tijd?
De Koerdische Autonome Regio in Irak kondigt een bindende volksraadpleging aan over volledige onafhankelijkheid. Op 25 september [2017], of “als IS verslagen is”, meldt Reuters. De Koerdishe Peshmerga-milities konden als enige IS verdrijven. Zo kreeg de KRG in de praktijk ook de olierijke regio rond Kirkuk in handen. Momenteel vechten het Iraakse leger, de Koerdische peshmerga’s en de Amerikanen samen om Mosul te bevrijden van ISIS. Als die strijd beslist is, moeten de onderlinge verhoudingen heronderhandeld worden. Duitsland zei al bezorgd te zijn om de eenheid in Irak. De regio is tot de tanden bewapent, dus een conflict tussen Bagdad en Erbil is te vermijden.
Op zich is dat wel een goed idee. De Koerden zijn quasi de enige effectieve groep in de strijd tegen de extremisten van IS. Daar mag wel wat tegenover staan. Bij ieder conflict gaan de overwinnaars uiteindelijk rond de tafel zitten om de spoils of war te verdelen.
Maar zoals altijd in geopolitiek: sommige partijen krijgen een stoel aan de tafel, andere mogen toekijken terwijl hun landkaart opnieuw wordt hertekend door mensen in maatpakken die er nooit zullen wonen.
De grootste natie zonder land: een geopolitieke paradox
Van de Koerden wordt gezegd dat ze de grootste natie ter wereld zijn zonder een eigen staat. De machthebbers van de vier landen waar de Koerden leven – Turkije, Syrië, Irak, Iran – waren nooit opgezet met de idee van een Koerdische staat. De oprichting van zo een staat – zelfs als hij maar een deel van de Koerden omvat – zou de machtsverhoudingen in het Midden Oosten grondig hebben veranderd. 2Dirk Rochtus, Koerden gaan voor onafhankelijkheid in referendum, 5 april 2017.
De Koerden hebben gedaan wat de rest van de wereld maandenlang als ‘moeilijk’ bestempelde: IS tegenhouden. En nu, met een beetje olie en een gewapende bevolking, willen ze dat er over de toekomst wordt gepraat. Schandalig, vindt iedereen die op de status quo gokte.
En zo staan de Koerden al decennialang in de geopolitieke wachtkamer, terwijl de regio om hen heen met de regelmaat van de klok herschikt wordt. De naties waar ze zich in bevinden, lijken het over weinig eens te zijn, behalve dan dat een ona,fhankelijk Koerdistan hen allemaal slecht uitkomt. Er zijn diplomatieke obstakels, militaire uitdagingen en uiteraard de oude politieke wetmatigheid dat niemand ooit vrijwillig een strategisch belangrijke, olierijke regio afstaat aan een groep mensen die al tientallen jaren om autonomie vragen.
De droom van een corridor naar de zee
Bekijk je het om een grotere, regionale schaal, dan is er een transnationale Koerdische regio in zowel Irak, Syrië, Turkije en Iran. Volgens onderstaande kaart van The Washington Institute reikt de regio zelfs bijna tot (bijna) aan de Middellandse Zee. 3Fabrice Balanche, Rojava’s Sustainability and the PKK’s Regional Strategy, 24 augustus 2016.
Zo’n corridor maakt veel verschil voor economische activiteit. Bovendien zou de regio controle krijgen over de bovenloop van zowel de Tigris als de Eufraat. Water, olie, strategische ligging — de trifecta van redenen waarom grootmachten zich ergens heel erg bezorgd over maken.
Ik wens ze alvast veel succes, die Koerden. En een stevige onderhandelingspositie. Want als de geschiedenis iets leert, is het dat onafhankelijkheid niet alleen bevochten, maar ook slim verhandeld moet worden.