Slechts vier dagen scheiden ons nog van de climax van deze Amerikaanse presidentsverkiezingen. Op woensdag 9 november zal België ontwaken met het nieuws wie de volgende bewoner is van het Witte Huis: Democraat Hillary Clinton of Republikein Donald Trump. Binnen dit thema bracht De Standaard dit weekend een editie waarin specialisten hun visie bespraken aan de hand van drie vragen. 1De Standaard, 5 en 6 november 2016. Interessant genoeg om zelf eens te doen.
1. Wat heeft u het meest verrast?
Mijn eerste ervaringen met Amerikaanse nationale politiek gaan terug tot het debacle tussen George W. Bush en Al Gore in 2000. Sindsdien volg ik de vierjaarlijkse voorrondes en debatten.
Wat me in 2016 uitzonderlijk verbaasde was enorme schaal van dit mediacircus. Het begon eigenlijk al midden 2015. Vergeleken met vorige verkiezingen nam de echo chamber van politieke berichtgeving dit maal groteske proporties aan. Het wekelijkse circus rond ieder nieuw Trump-schandaal. De manier waarop Clinton een voorkeursbehandeling kreeg tijdens voorverkiezingen en discussies.
Bijvoorbeeld: toen e-mails van de Democratische partij uitlekten, die aantoonden hoe men Bernie Sanders’ positie ondergraven heeft, werd de focus verschoven naar mogelijke inmenging vanuit Rusland. Beide thema’s waren verontrustend, maar Clinton kroop iets te graag in deze slachtofferrol. Dat kwam vreemd over. Hillary Clinton was immers de gedoodverfde favoriet vanaf dag één.
2. Wat kunnen we leren van de Verenigde Staten?
Waarschuwingen. Ten eerste het grote gevaar van een polariserende samenleving. Tegenstrijdige ideeën. Verbaal moddergevecht. Kandidaten die elkaar vergelijken met de duivel. Spanning ten top. In België en Europa zie je dat ook, maar meer beschaafd en minder uitgesproken. Voorlopig toch.
Ten tweede de elitaire politiek. Zowel Trump als Clinton behoren tot de elitaire superrijke 0,1%. Zonder geld heb je geen invloed op politiek. Al meerdere decennia is hun representatieve democratie vergleden richting oligarchie en plutocratie. Stel je voor dat politiek in België het voorrecht is voor zakenmensen als Albert Frère en Mark Coucke, of oplichters als Jean-Pierre Van Rossem. In Italië zagen we dit al verkeerd aflopen met Silvio Berlusconi.
Ten derde het gevaar van autoritaire regimes. Vooral Trump lijkt zijn inspiratie te halen bij onvrije landen als China en Rusland. Dichter bij huis zie je het effect van Hongarije onder Viktor Orbán of Turkije onder Recep Tayyip Erdogan. Het machtsvertoon in die landen is gebaseerd op het verdoezelen van eigen angst en zwakte.
3. Veranderen deze verkiezingen uw liefde/appreciatie voor de Verenigde Staten?
Momenteel zie ik de VS steeds minder als voorvechter van democratische waarden. Niet langer United, maar eerder de Divided States of America. Conservatief Amerika leeft in een nostalgische droomwereld van weleer. De VS veranderen, verstedelijken, worden diverser. Die klok kun je niet terugdraaien. Zelfs niet met een muur.