Menselijke geschiedenis is een cynische komedie die zich graag herhaalt, maar zonder dat iemand de grap begrijpt. Europa staat opnieuw voor een cruciaal moment waarin de soevereiniteit van een natie op het spel staat. En zoals altijd komt iemand op het idee dat het misschien handiger is om de geschiedenis te herhalen, in plaats van ervan te leren. Want laten we eerlijk zijn: waarom een probleem goed oplossen, als je het ook met een gehaaste deal onder het tapijt kunt vegen?
München 1938: de OG van mislukte appeasement
De manier waarop Donald Trump wel érg veel sympathie heeft voor de Russische eisen rond Oekraïne, doet bij historici een ongemakkelijk belletje rinkelen. Maakt Trump dezelfde fout als de vroegere Britse premier Neville Chamberlain, de ‘vredestichter’ die het in 1938 op een akkoord met Hitler gooide? Historische momenten vragen om historische parallellen. […]
Nadat Hitler in 1938 zijn geboorteland Oostenrijk bij Duitsland had gevoegd, liet hij zijn oog vallen op Sudetenland. In de grensregio van Tsjechoslowakije woonden drie miljoen etnische Duitsers. Tsjechisch president Edvard Benes wou het gebied niet afstaan, dus plande de nazileider een inval.
Bevreesd voor een nieuwe wereldoorlog sloten Engeland, Frankrijk en Italië dan maar een deal met Duitsland: Tsjechoslowakije moest Sudetenland afstaan. […] Dit klinkt vandaag zeer herkenbaar. Hitler zag Tsjechoslowakije als een fictief land waar de Duitse nationalisten gered moesten worden, vandaag vindt Poetin dat hij het recht heeft om Oekraïne in te lijven.
En zoals Tsjechisch president Edvard Benes in een zijkamertje in München moest wachten op wat de grootmachten beslisten, zo heeft Volydymr Zelensky weinig in de pap te brokken over de toekomst van zijn eigen land. Net als in 1938 leeft de vrees dat de anschluss van het oosten van Oekraïne voor Poetin slechts een eerste opmaat is in zijn westelijke expansiedrift. […]
Terwijl de Amerikanen zich in 1938 nog ver buiten die landruil in Europa hielden, eist Trump vandaag een hoofdrol op. De Amerikaanse president doet al aan het begin van de onderhandelingen verregaande toegevingen aan Poetin. Als beloning voor die deal eist hij ook nog eens de helft van de Oekraïense mineralen op.
Waarschuwing die niemand toen serieus nam
Terwijl Chamberlain in Londen “peace for our time” verkondigde en zichzelf feliciteerde met wat onmiskenbaar een rampzalige beslissing was, had Winston Churchill minder vertrouwen in de strategie van “hopelijk stopt de dictator vanzelf.” Hij sprak toen de profetische woorden:
And do not suppose that this is the end. This is only the beginning of the reckoning. This is only the first sip, the first foretaste of a bitter cup which will be proffered to us year by year unless by a supreme recovery of moral health and martial vigour, we arise again and take our stand for freedom as in the olden time.
Misschien is zo’n Europees leger geen slecht begin. Alleen moeten ze het niet nog decennia bij louter keuvelen laten.
En wat willen we in ruil opofferen? De index? De pensioenen? Onze sociale zekerheid? De overheidssubsidies? Minder ambtenaren? Defensie? Het onderwijs? De landbouw? Mobiliteit? Cultuur? De toekomst van onze (klein)kinderen? Want ondertussen moeten we er zo minstens drie kiezen…
Herbewapening: het idee waar niemand zin in heeft, maar we er niet onderuit komen
Nu de Amerikanen duidelijk maken dat de veiligheid in Europa lager op hun prioriteitenlijst staat dan de volgende verkiezingscampagne, wacht Europa een belangrijke opdracht. “Europa heeft nog altijd economische macht waarmee we Rusland pijn kunnen doen”, zegt historicus en Rusland-kenner Hubert Smeets (journalistiek platform Raam op Rusland).
“De hamvraag is of we daar gebruik van gaan maken. Durven we de Russische bevroren tegoeden nu echt opeisen en nog strengere sancties opleggen aan Russisch gas en olie? Of gaan we in navolging van de Amerikanen onze sancties afzwakken? Of 1938 zich herhaalt, zal mede daarvan afhangen.”
Het zou tragisch zijn als de geschiedenis zich weer herhaalt, maar met nog meer Twitter-discussies en minder gevoel voor ironie.
Bron: Jorn Lelong, Trumps strategie voor Poetin rijt een oude wonde uit 1938 open: ‘Maar dit is nog veel perverser’, in: De Morgen, 20 februari 2025.